1-    تقوا

تقوابه معنای خود داری و حفظ نفس است از هرآنچه زیان آخرتی دارد و مخالف اوامر و نواهی خداوند است .

امام صادق علیه السلام در جواب از معنای تقوا فرمودند : « هرجا امر خدا است حاضر باشی و هر کجا نهی او است دیده نشوی[1]» تنها راه رستگاری و رسیدن به درجات خوشبختی ،تقوا و پرهیزکاری است .

یکی از راه های رسیدن به تقوا اعتکاف است ، در سایه اعتکاف و خلوت با خداوند آن هم در حال روزه ، تقوا حاصل می شود چون تقوا دو جهت دارد .

جهت اول : اطاعت از اوامر الهی وامتثال آن ها ،به این صورت که تلاش کند واجبی از او ترک نشود و سعی در انجام مستحبات داشته باشد .

جهت دوم : اجتناب از محرمات و ترک نواهی الهی ،به این صورت که از محرماتی که موجب خشم و سخط خداوند است خودداری نماید و سعی درترک مکروهات داشته باشد ، این دو جهت با اعتکاف و خلوت با خدا حاصل می شود .

2-    آرامش خاطر و یاد خدا

همیشه اضطراب و نگرانی یکی از بزرگ ترین بلاهای زندگی انسان ها بوده وعوارض ناشی از آن در زندگی فردی و اجتماعی کاملاً محسوس است ، برخی از دانشمندان معتقدند که در هنگام بروز بعضی از بیماری های واگیردار مانند وبا ، سرطان و امثال آن از هر ده نفر که به واسطه این مریضی می میرند اکثر آن ها به علت ترس و دلهره ای است که دارند و تنها اقلیتی از آنها به خاطر ابتلای به بیماری می باشد ،نگرانی ها و اضطراب های بشر در طول زندگی عوامل مختلفی دارد همانند نگرانی و اندوه بر گذشته و گناهانی که انجام داده و آینده تاریک و مبهمی که در برابر فکر انسان خودنمایی می کند مثل احتمال زوال نعمت ها ، گرفتاری در چنگال دشمن ، ضعف و ناتوانی ، احساس پوچی درزندگی و بی هدف بودن آن ، سوء ظن ها و توهمات واهی ، دنیاپرستی و دلباختگی به آن در برابر زرق و برق زندگی مادی ، ترس و وحشت از مرگ که همیشه روح انسان را آزار می دهد ، اما در مقابل ،آرامش یکی از گمشده های مهم بشری است که به هر دری می زند تا آن را پیدا کند ، یکی از آثار ارزشمند اعتکاف ، ایمان قوی و آرامش روحی و یاد خداوند است که برای معتکف ایجاد می شود ، همان گونه که قرآن می فرماید«اَلابِذِ کرِاَللهِ تَطمَئِنُّ القُلُوبُ[2]؛ آگاه باشید که تنها دل ها با یاد خدا آرامش می یابد.

3-    توبه

یکی دیگر از آثار اعتکاف ، توبه و بازگشت معتکف از گناهان به سوی خداوند است همین که معتکف از رحمت بی کران الهی ناامید نشده و معتقد است که خدا گناهان او را می آمرزد ،این بهترین ارزش و اثر اعتکاف است و همین امر موجب تخلیه روان انسان از فشار احساس گناه می شود و حالت پاکی و طهارت نخستین را به انسان بازمی گرداند .

4-    اخلاص

اخلاص به معنای صاف و پاک شدن از هرگونه آلودگی است ، انسان زمانی دارای اخلاص است که از هرگونه شرک و ناپاکی خالص گشته و غیر خدا در او راه نداشته باشد .

خواجه عبدالله انصاری فرموده « اَلاِخلاصُ تَصفیَةُ العَمَلِ مِن کُلِّ شَوب[3] ؛ اخلاص صاف نمودن عمل است از هر خلط و آمیختگی »

قرآن در مورد حضرت یوسف علیهالسلام می فرماید : « اِنَّهُ مِن عِبادِنا اَلمُخلَصینَ[4] » یوسف از بندگان مخلص ما بود یعنی هوای نفس و شیطان در او راهی نداشت .

اخلاص ،سرّی از اسرار الهی است که تنها در قلب بندگان مومن خدا قرار می گیرد و دست یابی به آن کاری دشوار است که برای همگان مُیسر نمی باشد ، معتکف نه تنها از نظر جسمانی خود را حبس می کند بلکه از نظر معنوی هم از هرگونه علاقه و میلی به جز علاقه و میل به خداوند روی می گرداند و همین موجب می شود که از همه گناهان و علاقه های غیر خدایی فاصله بگیرد و تنها به خدا فکر کند و اعمالش را برای خدا خالص نماید .

5-    تفکر و اندیشیدن

دنیای کنونی با تمام مظاهر و جلوه های مادی ، انسان را به خود مشغول کرده و فرصت فکر کردن را از او گرفته است و چنان او راغرق در زندگی مادی کرده که از آفرینش خود غافل شده و نمی داند از کجا آمده و به کجا می رود و چگونه باید زندگی کند ،ایام اعتکاف بهترین فرصت برای تفکر و اندیشیدن است ، آیات و روایات فراوانی براهمیت این موضوع دلالت دارد ، در آیه شریفه می فرماید «اَلَّذینَ یَذکُرُونَ اَللهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِم وَیَتَفَکَّروُنَ فی خَلقِ اَلسَّمواتِ وَالارضَ[5]...؛ آن هاکه خدارادر حال ایستاده ونشسته وآن گاه که برپهلو خوابیده اند یاد می کنند ودر اسرارآسمان ها وزمین می اندیشند...»

امام صادق علیه السلام در اهمیت تفکرفرموده« تَفَکُّرُساعَةٍ خَیرُ مِن قِیامِ لَیلَة [6]؛ یک لحظه فکر کردن از قیام و عبادت یک شب بهتراست.»

یا در جایی دیگر می فرماید« تَفَکُّرُ ساعَةٍ خَیرُ مِن عِبادَةِ سَنة [7]؛ یک لحظه فکرکردن ازعبادت کردن در یک سال بهتراست.»